Joana Revilla de Gizatea, Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarteratze Enpresen Elkartea, elkarrizketatuko dugu. Gizarteratze enpresek aurrean dituzten erronkei taldean eta eraginkortasunez aurre egitea, sektorea indartzen laguntzea, erakunde publikoen eta gizartearen aurrean haien arteko elkarrizketa erraztea. Elkarrizketa honetan azalduko digu gizarteratze-enpresek nola lantzen dituzten enpleguaren eta integrazioaren arteko tentsioak, bazterketa-arriskuan dauden pertsonenak, horiek minimizatzen saiatuz, eta, alde horretatik, enplegu integratzailerako aukerak sortzen dituzten tresnak dira. Gizarteratze-enpresen gaurkotasuna eta etorkizuna eta emakumeek testuinguru horretan duten zeregina azalduko dizkigu.
- Pandemia eta azken urteotan euskal gizartea kolpatu duten krisi ezberdinen ondoren, zeintzuk dira GIZATEAren helburu nagusiak?
Pandemian zehar, GIZATEAn bildutako laneratze-enpresek egokitzeko gaitasun handia erakutsi zuten, eta, zailtasunak zailtasun, gizarteratze-egoeran edo -arrisku egoearn zeuden langileen enplegu inklusiboari eta kalitatezkoa mantentzeko konpromisoari eutsi zioten. Alde horretatik, gizarteratze-enpresen helburu nagusia gizarteratze-postuei eustea izan da, bereziki pertsona zaurgarrienen kasuan.
Orain, pandemiak eragindako krisi ekonomiko eta sozialaren alderdirik larriena pasa dela esan dezakegularik, GIZATEAren helburua gizarteratze-enpresen errealitateari egokitutako testuingurua eta arau-esparrua lortzea da, sektorearen hazkundea eta sostengua ahalbidetzeko.
Horretarako, GIZATEA hiru ildo nagusitan ari da lanean: gizarteratze-enpresek erakunde publikoen, eragile sozioekonomikoen eta gizartearen aurrean harremanak izaten jarraitzea; sektorea hobetzeko eta indartzeko lanean jarraitzea, formakuntzaren eta sektorea hazteko tresnen garapenaren bidez, Euskadin laneratzeko lanpostu gehiago sortzeko aukera emango duten lankidetza-aukerak eta merkatu-hobi berriak identifikatuz, bereziki laneratzeko enpresa-baliabiderik ez duten udalerri eta eskualdeetan; eta kontratu erreserbatuak sustatzea, enplegu inklusiboa sortzeko tresna garrantzitsua bai da.
Eta hori guztia egiteko, hirugarren sektoreko eta gizarte-ekonomiako beste eragile batzuekin, erakunde publikoekin, enpresa pribatuekin eta beste eragile sozioekonomiko batzuekin sarean lan egitea sustatzen dugu, GIZATEA sarea osatzen duten gizarteratze-enpresen arteko lankidetza sustatzeaz gain.
2. Hitz egin al dezakezu gizarteratze-enpresen garrantziari buruz? Zein dira laneratzeko behar konplexuak dituzten pertsonen zailtasun nagusiak?
Laneratzeko enpresak enplegurako politika aktiboko tresna dira, prestakuntzaren eta enpleguaren artean, eta lan merkatu “arruntean” sartzeko zailtasunak dituzten edo baztertuak izateko arriskuan dauden pertsonei zuzenduta daude.
Azkenaldian, enpleguak murriztu egin du pertsona horien gizarteratze-gaitasuna, soldata eskasak eta gero eta polarizatuagoa den lan-merkatua direla eta. Hain zuzen ere, gizarteratze-enpresek enpleguaren eta integrazioaren arteko tentsio horiei aurre egiten diete, horiek minimizatzen saiatuz, eta, alde horretatik, enplegu integratzailerako aukerak sortzen dituzten tresnak dira.
Laneratzeko enpresek ibilbide pertsonalizatua eta integrala eskaintzen diete laneratzeko behar konplexuak dituzten pertsonei, zeintzuk hainbat arrazoirengatik prestakuntza, lan edo gizarte aukeretatik kanpo geratu diren. Ibilbide horiek hiru urteko iraupena izango dute gehienez, eta laguntza eta prestazio ugari eskaintzen dituzte, enplegagarritasuna hobetzeko eta, prozesua amaitzean, pertsonak lan-merkatu arruntean sartzea errazteko. Benetako ekoizpen-ingurunean ordaindutako enpleguaz gain, laneratzeko ibilbidean zehar pertsonak prestakuntza jasotzen du, bai lanposturako bai kanpora begira, prestakuntza-maila egokitzeko eta enpresetan eskatzen diren gaitasunak eskuratzeko, akonpainamendu soziala egiteko eta enplegu arruntera igarotzeko.
2022an, GIZATEAn bildutako laneratze-enpresek 1.492 pertsonari eman diete lana; horietatik 872 gizarteratze-prozesuan dauden pertsonak izan dira, eta soilik aurten, laneratzeko enpresan ibilbidea amaitu duten 185 pertsonetatik 98 pertsonak lan arruntera joateko aukera izan dute. Laneratzeko enpresek erakutsi dute tresna berritzailea eta eraginkorra direla egoera zaurgarrian dauden pertsonak gizarteratzeko eta laneratzeko, eta %60tik %70era bitarteko laneratzeko tasak dituztela laneratzeko enpresan ibilbidea amaitzean.
Gizarteratze-prozesuan dauden pertsonek zailtasun nagusi hauek dituzte: kualifikazio txikia, lan-merkatutik kanpo denbora luzeak ematea, gizarte- eta lan-ohiturarik ez izatea, lanpostura egokitzeko aldi zabalagoak behar izatea, gizarte-egoerak eta harreman konplexuak, edo lana eta familia uztartzeko beharrak, besteak beste.
Horregatik guztiagatik, laneratze-enpresak tresna baliotsuak dira pertsona askorentzat laneratze-prozesuetan, eta, beraz, lan- eta gizarteratze-politiken giltzarri dira, eta, era berean, gizarte-ekonomiako eragileak, jarduera eta aberastasun ekonomikoa sortzen baitute komunitatean, konpromiso argia baitute tokiko garapenarekin, gizarte-kohesioarekin eta iraunkortasunarekin.
3. Zein da emakumeen eginkizuna Euskadiko gizarteratze-enpresetan? Zein dira emakumeak laneratzeko oztopo nagusiak?
Lan-merkatuan oraindik ere sexuen arteko desberdintasuna dago. Zifrek erakusten dutenez, emakumeek jarduera-tasa txikiagoak eta langabezia-tasa handiagoak dituzte gizonek baino, lanaldi partzialeko enplegua emakumeengan kontzentratzen da, eta oraindik ere gizonen eta emakumeen artean soldata-arrakala dago.
Desberdintasun hori nabarmenagoa da bazterketa-egoeran dauden emakumeen artean. Guraso bakarreko familien buru diren emakumeek edo genero-indarkeriaren biktima diren emakumeek zailtasun handiagoak dituzte lan-merkatuan sartzeko, eta, beraz, bazterketa arrisku handiagoa dute.
Laneratzeko enpresek, lan-merkatuan sartzeko gizarte-desabantailan dauden pertsona guztien lan-arloko gaitasunak garatzeko tresna gisa, emakumeen eta gizonen egoera, baldintza, jomuga eta behar desberdinak hartzen dituzte kontuan, eta ezberdintasunak ezabatzeko eta sexuagatiko edozein bereizkeriaren aurka borrokatzeko helburu eta jarduera espezifikoak ezartzen dituzte. Alde horretatik, gizarteratze-enpresek, gizarteratze- eta laneratze-ibilbidearen esparruan, emakumeei zuzendutako ekintza zehatzak garatzen dituzte. Beren bizi-egoeragatik, oztopo handiagoei aurre egin behar diete lan-merkatuan sartzeko eta ekintza ezberdinen bidez aurre egiten saiatzen da; esaterako, familia- edo gizarte-sarerik ez duten emakumeentzako senideak zaintzeko neurriak, edo genero-indarkeriaren biktima diren emakumeentzako lan-ingurunean espazio seguruak sortzea, eta ahalduntzera bideratutako ekintzak.
Bestalde, lan-eremuan bereizketa profesionala dago, sektore maskulinizatu tipikoekin, eta emakume gehienak sektore prekarizatuetan daude, gizonen eta emakumeen sozializazio bereizi eta diskriminatzailearen ondorioz. Alde horretatik, GIZATEA osatzen dugun gizarteratze-enpresetatik, emakumeei eta gizonei eskaintzen zaizkien prestakuntza-ekintzak eta lanpostuak erabat integratzaileak izaten saiatzen gara, eta lan-merkatua sexuaren arabera banatzen duten ereduak hausten ditugu.
Hala ere, emakumeak laneratzeko enpresatik ateratzen direnean, oztopo horietako batzuk aurkitzen jarraitzen dute lan merkatu arruntean. Horregatik, beharrezkoa da lan-merkatu integratzaileago baten alde lan egiten jarraitzea, guztiontzako aukera-berdintasunarekin.
4. Zure ustez, zer bilakaera izan du EAEko Gizarteratze Enpresek azken urteotan?
Azken urteotan hainbat krisi ekonomiko pairatu ditugun arren, Euskadiko laneratze-enpresen bilakaera, oro har, oso positibotzat jo daiteke.
Azken urteotan EAEn laneratzeko enpresen kopurua egonkorra izan den arren (40-45 enpresa inguru), laneratzeko langileen kopurua etengabe hazten ari da urtetik urtera, eta azken 10 urteetan urteko batez besteko hazkundea % 10 ingurukoa izan da. Hala, 2022an, 872 langile sartu dira lanean, aurreko urtean baino %12 gehiago.
GIZATEA erakundearen bidez egiten ari den ikusgarritasun-lanaren emaitza da, baina, batez ere, betetzen duten gizarte-lanari berari esker, gizarteratze-enpresak gero eta ezagunagoak dira gure inguruan, eta erakunde publikoen eta gizartearen onarpena jasotzen dute gizarte-ekonomiaren eragile garrantzitsutzat, egoera ahulean dauden pertsonak gizarteratzearen eta laneratzearen arloan.
Era berean, euskal gizarteratze-enpresak erreferente dira estatu mailan. Azken 15 urteetan, GIZATEA erakundeko gizarteratze-enpresek gizarteratzeko laguntza-eredu bat garatu dute, beren errealitatera egokitua, eta lan-merkatuan sartzeko zailtasunak dituzten pertsonak gizarteratzeko.
5. Nola ikusten duzu EAEko Gizarteratze Enpresen etorkizuna?
Testuinguru ekonomiko eta produktibo aldakor eta zalantzazkoa dugu, eta, beraz, ezin dugu ziur esan nolakoa izango den datozen urteetan laneratzeko enpresak mugituko diren ingurunea.
Hala ere, badira zenbait fenomeno eta joera gizarteratze-enpresak garatzeko egoera egokia dela pentsarazten dutenak. Langabeziaren kronifikazioa, lan-merkatuaren polarizazioa, desberdintasun-prozesuen azelerazioa, kualifikazio-eskakizun handiagoak eta birkualifikazio-premia handiagoak dituzten ekoizpen-jardueren konplexutasuna handitzea, edo migrazio-dinamiken aldaketak, besteak beste, laneratze-enpresek enplegua lortzeko zailtasun handienak dituzten pertsonak gizarteratzeko eta laneratzeko beharrezko tresna izaten jarraitzea eragiten duten elementuak dira.
Bestalde, erronka demografikoa, digitalizazioa eta sektore ekonomiko berrien sorrera gizarte-egoera ahulean dauden pertsonentzako enplegu inklusiboa sortzeko aukera dira.
Era berean, beharrezkoa ikusten dugu etorkizunean administrazio publikoen laguntza finkatzea gizarteratze-enpresak sustatu eta garatzeko, testuinguru sozioekonomikora eta bazterketa-egoeran edo -arriskuan dauden pertsonen beharretara egokitutako erregulazio-esparruaren bidez, eta kolektibo ahulenentzat enplegua sortzeko tresna gisa gordetako kontratuak bultzatzea. Etorkizunean funtsezkoa izango da gizarteratze-enpresen, gizarte-erakundeen eta beste eragile batzuen arteko lankidetza publiko eta pribatuko mekanismoak ezartzea, enplegu inklusiboa bultzatzeko.
6. Zer erronka ditu Gizarte Ekonomiaren eta Solidarioaren sektoreak etorkizunari begira?
Gizarteratze-enpresek parte hartzen dugun gizarte-ekonomiaren sektoreak aurrean duen erronka nagusia da beren jarduera garatzen duten komunitateetan aberastasun ekonomikoa, tokiko garapena eta gizarte-kohesioa sortzen duten eragile ekonomiko gisa aitortuak izatea da.
Garrantzitsua da laguntza instituzionala lortzea, pertsona ardatz izango duten gizarte-ekonomiako ekimenak hazten eta garatzen lagunduko duten politiken eta erregulazioen bidez.
Horretarako, beharrezkoa da erakundeen, eragile sozioekonomikoen eta, oro har, gizartearen aurrean ikusgarritasuna handitzea, eta gizarte-ekonomiako jarduerek gizartean eta ingurumenean duten eragina erakustea. Horretarako, beharrezkoa da tresna eta metodologia egokiak izatea gizarte-ekonomiaren balioek duten eragina neurtzeko.
Halaber, beharrezkoa da ESSko erakundeen arteko lankidetza sustatzea eta sektorea sendotzeko sare sendoak eta lankidetza-itunak ezartzea.
2023an Donostian dagoen Gizarte Ekonomiaren Espainiako hiriburuak ekonomia egiteko beste modu bat erakusteko aukera ematen du, bidezkoagoa, berdintasunezkoagoa eta parte-hartzaileagoa, baina, batez ere, pertsonak erdigunean jartzen dituena.
Iturria: OVES-GEEB