Aurten 100 urte bete dira Jose Maria Arizmendiarrieta jaio zenetik, Mondragon kooperatibaren esperientziaren sustatzaile eta Mondragon Unibertsitatea osatzen duen oinarrien sortzaile.
1943.urtean, Mondragoneko eskola prdefesionala sortu zuen 20 ikaslerekin; era demokratikoan kudeatutako hezkuntza zentroa zen, eta eskualdeko gazte guztientzat irekia. Ikasle horiek, eskola profesionalean ikasi eta gero, Zaragozako industri-perituen eskolan egin zuten azterketa 1952an; horrela eratu zen industri-perituen lehen promozioa. Eskola berehala handitu zen, bere hiriko bizilagunen laguntza ekonomikoari esker, eta bertan ikasle askori irakatsi zion kooperatibismoaren mugimenduaren garapena zertan datza.
1947-1955 urte bitartean enpresari buruzko teoriak sortu zituen eta baita eraberritzeari buruzkoak ere; langilea kudeaketaren eta inbertsioaren barne egoteak duen garrantziaz kontzientziatu nahi zituen enpresariak hainbat formulen bidez: kogestioaren ideia eta soldata duala; kontsumoa eta inbertsioa; langileen barneratze-mekanismoak sustatzea; enpresaren kudeaketan eta boterean parte-hartzea erreala egin. Hasiera batean, Arizmendiarrietak ez zuen kooperatibarik sortzeko asmorik izan, jendea parte-hartzearen balio eraberritzaileaz eta erakundeen kudeaketan pertsonengan zuen konfiantzaz kontzientziatu nahi zuen; halere, ez zuen eredu zehatzik defendatu.
Lehen promozio hartatik atera zirenek, 1956an, U.L.G.O.R (Usatorre, Larrañaga, Gorroñogoitia, Ormaetxea eta Otaduy) enpresa sortu zuten, eta FAGOR marka. 1959. urtetik aurrera, berak eginiko lanari jarraipena emateko hainbat kooperatiba sortu ziren, eta horiek ere sustatu zituen. Horrela, Laboral Kutxa sortu zuen kreditu-sozietate kooperatibo gisa; aurrezki kutxa horren bidez, kooperatibako bazkideek finantza-zerbitzuak eskuratu zitzaketen eta, aldi berean, Mondragon Korporazio Kooperatiborako (MCC) fondoak sustatzeko aukera ematen zuen enpresa talde bezala hedatzeko.
Beste zenbait eratzen prozesu ere bultzatu zituen, esatera: Lagun Aro gizarte-segurantza, gerora MCCn bihurtuko zen Eskualdeko Talde Kooperatiboa eta Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea; gaur egun, Mondragon Unibertsitatea ren parte bat da.
Arizmendiarrieta apaiz sustatzailea izan zen; giza-baloreak bultzatzeaz gain, eraberritzailea izan zen, eta pentsatzen zuena inguratzen zion errealitateari egokitzeko gai izan zen, eta xede argia zuen: enpresa eraldatu gizartea eraldatu ahal izateko. Horrela, iritsi da MCC munduko erreferentzia izatera.
Iturria: Mondragon Unibertsitatea eta OVES/GEEB