Jone Nolte, Euskadiko Lan Sozietateen Elkarteko zuzendaria: “Euskadiko Lan Sozietateak enpresa lehiakorrak, jasangarriak eta oso erresilienteak direla frogatzen ari dira; horietako asko beren merkatuen buru dira eta beren sektoreetan erreferentziazko posizioa dute”.
- Pandemiak eta krisi ezberdinek (ukrainako gerra, gasaren krisia, etab.) euskal gizartean izan duten eraginaren ondoren, zein dira ASLEren helburu nagusiak?
2020an, pandemiarekin batera, beste plan estrategiko bat jarri genuen martxan, eta erronka estrategiko berriak definitu genituen. Kontuan hartu behar da urte horretan bertan ASLEn ohiz kanpoko gertaera bat gertatu zela, baina garrantzi nabarmenekoa: gerentziako erreleboa, Josetxo Hernándezek ia 40 urteko lidergoa izan ondoren. Datu hori nabarmendu nahi dut, uste baitut 2020an landutako plan estrategikoan hasi direla antolakuntzan aldaketa garrantzitsu batzuk egiten, eta, azaletik, zuzendaritza berriaren arrastoa jasotzen dutela. Hala, ASLEko pertsona guztiek eta Zuzendaritza Batzordeak hurrengo urteetarako identifikatutako erronka nagusia HAZKUNDEA izan zen. Hazkunde horrek ikuspen handiagoa eta barne-eraldaketa ekarri behar zituen, erakundea lan egiten den eta lan egin daitekeen enpresen errealitatetik hurbilago egon dadin, enpresak sortzeko edo eraldatzeko prozesuen ondorioz. Alde horretatik, ASLEk langileen aldeko errelebo-prozesuak lehenetsi ditu, esparru guztietatik sustatu behar ditugun prozesutzat hartuz (juridikoa, ekonomikoa, fiskala eta finantzarioa); izan ere, uste dugu aukera handia dagoela prozesu horietan, enpresa lehiakorrak eta lanpostuak mantentzeko, eta, gainera, erraztu egiten dute lurraldean sustraitzea.
Gaur egun, plan estrategiko berria garatzeko ibilbidea definitzen ari gara, eta, egia esan, plan berri hori filosofia kontinuista batean oinarrituko da, aurreko plan estrategikoan abiarazitako aldaketak finkatzeko.
- Hitz egin al dezakezu langabeziaren kapitalizazioak lan-sozietateetan duen garrantziari buruz?
Langabezia-kapitalizazioa izan da eta da lan-sozietateak denboran zehar sortzeko, garatzeko eta finkatzeko eraginkortasun handiena erakutsi duen finantza-tresna. Formula hori, 1985ean sortua, “ekainaren 19ko 1044/1985 Errege Lege Dekretuaren bidez, langabezia-prestazioaren ordainketa arautzen duena ordainketa bakarraren modalitatean, haren zenbatekoaren egungo balioarekin, enplegua sustatzeko neurri gisa”, historian zehar lan-sozietateak eta kooperatibak sortzen eta mantentzen gehien lagundu duen enplegu-politika aktiboko neurrietako bat da.
Hala ere, azkenaldian, langabeziaren kapitalizazioak indarra galdu du Lan Sozietateak hasieran finantzatzeko tresna gisa, Gizarte Ekonomiatik kanpoko beste eredu batzuen alde, hala nola lan autonomoaren edo merkataritza-sozietateetako enpleguaren alde (batez ere, SL, tamaina txikikoa).
Aurrekoa gorabehera, lan-sozietateen sektoretik uste dugu ordainketa bakarrak, behar diren erreformak eginda, galdutako indarraren zati handi bat berreskuratu dezakeela lan-sozietateak eta kooperatibak sortzeko sustapen-tresna gisa. Izan ere, enpresa-forma horiek, gizarte-ekonomian integratuta, garapen ekonomiko gizatiarragoa eta jasangarriagoa lortzen laguntzen duten balioak defendatzen dituzte, eta, gure ustez, babes berezia merezi dute.
Azken urteetan, hain zuzen ere, arlo horretan lan egin dugu, eta ordainketa bakarra kontratu mugagabetik kapitalizatzeko aukera sustatu dugu, lan-sozietateetan sozietate-erreleboa egin ahal izateko. Alderdi hori funtsezkoa da gure ereduaren gizarte- eta enpresa-iraunkortasunerako; eta ordainketa bakarraren kapitalizazioa ahalbidetu dugu kontratu mugagabetik, lan egiten den enpresaren akzioak edo partaidetzak eskuratzeko, eta, aldi berean, lan-sozietate bihurtzen da, jabetza-kasuetan.
Hauek dira lortu nahi izan ditugun eta lortu nahi ditugun mugarrietako batzuk.
- Nola ikusten duzu emakumeen papera lan-sozietateetan?
Lan-sozietateen jatorria industriala da, eta, urteetan zehar, industriaren garrantzia zerbitzuen sektorearekin orekatuz joan den arren, gaur egun ere nabarmena da. Hau diot, denek dakigulako emakumeek ordezkaritza txikia dutela industrian, bai zuzendaritza-mailan, bai administrazio-organoetan, bai maila operatiboan, baita jabetza-mailan ere. Horregatik, hainbat proiektu ditugu martxan, emakumeek industrian maila guztietan presentzia handiagoa izan dezaten.
Sektore horren berezitasunaz haraindi, Lan Sozietateak gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna “per se” ahalbidetzen du, ikuspuntu ekonomikotik, soldata homogeneoekin eta kapital-partaidetzaren arabera irabaziak berdin banatzeko aukerarekin; enpresen administrazio-organoetan parte hartzeko aukera ematen du, eta organo horretarako kandidatura aurkez daiteke, generoa edozein dela ere; eta kapitalean parte hartzea sustatzen du, langilea Lan Sozietateak ordezkatzen duen gizarte- eta enpresa-proiektuan sartu dela agerian geratu ondoren, generoa kontutan hartu gabe.
Beraz, enpresa-ingurunean genero-berdintasunarekin bat datorren enpresa-eredua da.
- Zure ustez, zer bilakaera izan dute euskal lan-sozietateek azken urteotan?
Ikuspuntu globaletik, euskal lan-sozietateak enpresa lehiakorrak, jasangarriak eta oso erresilienteak direla frogatzen ari dira; horietako asko beren merkatuen buru dira eta erreferentzia-posizioa dute beren sektoreetan.
Bereziki azpimarratu nahi dut ideia hori, funtsezkoa iruditzen baitzait krisiari eta birmoldaketari lotutako Lan Sozietatearen jatorrizko irudia instantzia guztietatik gainditzea. Egia da lan-sozietate bat enpresak berregituratzeko prozesu batetik sor daitekeela, baina enpresa hori merkatu globalizatuan lehiatzen hasi da sortu eta hurrengo egunean, eta, lehiakorra ez bada, merkatuak kanporatu egingo du.
Beraz, lan-sozietatea lehiakortasunaren eta jasangarritasunaren sinonimoa da, eta halaxe erakusten dute Euskadiko lan-sozietateek.
Azken urteetan, lan-sozietatearen eredua sustatzen ari dira, jabetza erretiroa hartuko duten enpresei jarraipena emateko aukera ezin hobea izan dadin. Horretarako, langileen eskualdatzea sustatzen da, eta horrek goranzko joera hartu du.
Bestalde, zailtasunak ditugu enpresa berriak sortzeko, eta, horregatik, hazkundea da gure erronka estrategikoetako bat. Hainbat faktorek eragiten dute hori: alde batetik, kultura indibidualista gailentzeak, kultura parte-hartzailearen aurrean; eta, horrekin batera, banakako ekintzailetzarako laguntza eta diru-laguntza gehiago emateak, kolektiboaren aurrean; eta, agian, indartsu bultzatzen ari diren proiektu teknologiko eta berritzaileak “proiektu espekulatiboagoekin” lotzeak, Lan Gizartea ordezkatzen duen “lan-bizitzaren proiektu” ideiatik urrun. Hala ere, azken kontu hori desmuntatzen saiatzen ari gara; izan ere, proiektu-mota horretako ekintzaile asko eta asko dira beren talentua eta karrera profesionala beren enpresan garatu nahi dutenak eta Lan Sozietateak berezko dituen gizarte- eta enpresa-balioetan oinarritzen direnak.
- Nola ikusten duzu Lan Sozietateen etorkizuna? Belaunaldi-erreleburik badago?
Sozietate- eta lanbide-errelebua lehentasun bat da gaur egun ASLErentzat eta lan-sozietateentzat, eta, hain zuzen ere, hurrengo egunetarako jardunaldi bat antolatu dugu testuinguru horretan.
Aspalditik ari gara sozietate-txandari eusten, bazkideen sarrera eta irteera arautzen duten enpresetako barne-itun sozialen bidez. Baina enpresa guztiek ez dituzte sartu edo behar bezala sartu; beraz, erronka izaten jarraitzen du gure kolektiboarentzat.
Oro har, sozietate-errelebuak inplizituki dakar errelebu profesionala, eta arlo horretan ere lan garrantzitsua dago egiteko, ezagutza transferitzea edo demokratizatzea, enpresa-proiektuaren jasangarritasuna ahalbidetuz funtsezkoa baita ASLErentzat eta gainerako enpresa-sarearentzat.
- Zer erronka ditu enpresa-eredu horrek?
Enpresa guztiek berezko dituzten lehiakortasun-erronkez gain, eredu horrek, lehenik eta behin, erakargarriagoa izan behar du ekintzailetza eredu gisa, eta, horretarako, beharrezkoa da erakarpen horiek adierazten dituzten merkataritza- eta zerga-araudiak aldatzea.
Bestalde, funtsezkoa da gure irudia gehiago eta hobeto ezagutaraztea eta erreferentziak sortzea.
Baina aurrekoak baino are garrantzitsuagoa da gazteriarekin lotzea, enpresen etorkizuna baitira. Eta, hemen, oso erronka konplexua dago, izan ere, bazkide langilearen irudiaren ezaugarri den lanaren balioa eta zentzua ez da gazteriak garatu duen zerbait. Beraz, erronka bikoitza dago: ASLEtik, Lan Sozietatearen balio-proposamena gazteentzat erakargarria izateko gai izatea, eta, bestalde, gazteek enplegua eta garapena enpresaren bidez kokatzea lortzea.
- Amaitzeko, nola ikusten duzu gizarte-ekonomiaren etorkizuna?
Uste dut gizarte-ekonomia, bere osotasunean, une gozoa bizitzen ari dela. Gaur egun, inoiz baino gehiago, gizarte-ekonomiaz eta haren ontasunez hitz egiten da; gizarte-ekonomiaren Europako ekintza-plan bat dago; lan eta gizarte ekonomiaren ministerioa dago; Eusko Jaurlaritzak aurrekontua du gizarte-ekonomiari laguntzeko, eta, lurraldearen ikuspegitik, Gipuzkoa, adibidez, erabat lerrokatuta dago enpresan parte hartzea sustatzearekin, eta horregatik da 2023 gizarte-ekonomiaren hiriburu.
Hala ere, uste dut gizartea ez dela behar bezala interpretatzen ari gizarte-ekonomiaren kontzeptua, eta ez dituela ezagutzen hura osatzen duten familien berezitasunak, hain desberdinak.
Gainera, nire ustez, gizarte-ekonomiaren egungo ikuspenaz haratago, sustatzen ari diren araudi orokorrek ez dute inola ere gizarte-ekonomiaren errealitatea aintzat hartzen, eta, beraz, ezin dut esan arau horiek gizarte-ekonomiari “kalte egiten” diotenik, baina esan dezaket ez egoteagatik “kalte egiten” diotela, eta neurri zehatzen bidez beste eredu indibidualista eta espekulatibo batzuk bultzatzen dituztela, gure mugimenduaren kalterako.