Euskal kooperatibismoa ongi ezagutzen du Iñaki Nublak, eta Euskadiko Kooperatiben Konfederazioaren (KONFEKOOPen) zuzendari nagusia da 2020tik. Sektorean ibilbide luzea egin du, eta Euskadiko Nekazaritzako Elikagaien Kooperatiben Federazioko idazkari tekniko izan zen 30 urtez, KONFEKOOPen sartu aurretik. Halaber, enpresa- eta finantza-zerbitzuetako hainbat enpresatan parte hartzen du kontseilari gisa, hala nola ELKARGI SGR eta HAZILUR. ELKAR LAN, S. Coop.eko lehendakaria ere bada, Euskadiko kooperatiba berriak sustatzeko elkartea.
KONFEKOOPek gaur egun sektore ekonomiko guztietako 1.400 kooperatiba biltzen ditu, 60.000 langile baino gehiago eta 1,4 milioi bazkide baino gehiagorekin.
- Gaur egun, zein dira KONFEKOOPen helburu nagusiak?
Gure lehen helburua ordezkaritza eta eragina zabaltzea eta sendotzea da. Gure izateko arrazoi nagusia da. Enpresa kooperatiboen interesak defendatzeko solaskide nagusi izateko unea da. Enpresa-konfederazio bat gara, hainbat sektoretan ezarria, eta kooperatiba-enpresei eragiten dieten politikak erabakitzen diren foro guztietan egon nahi dugu, eta eragin handiagoa duten foroetan parte hartu nahi dugu, hasi irekitzetik eta beste batzuetara, inor ordezkatu gabe eta ekarpenak egin eta lider izateko asmoz. Horren adibide da LANBIDE erakundearen gobernu-organoan egoteko gure erreibindikazioa.
Gure beste helburuetako bat lankidetza biderkatzea da. Lankidetza kooperatibaren printzipioetako bat denez, guretzat, konfederazio gisa, lehentasunezko jarduera-ildo bat da. Kooperatibak partaide sentituko diren eta beren jardueretan eragin positiboa izango duen sarea dinamizatzea da gure helburua. Adibidez, kooperatibentzat erabilgarriak gara haien finantziazioa hobetuz. Horretarako, elkarrekin lan egiten dugu, eta baliabide garrantzitsuak erabiltzen ditugu finantza-erakundeekin, ELKARGI, S.G.R. enpresarekin. eta, berrikiago, kooperatibei zuzendutako arrisku-kapitaleko funtsak sustatuz. Era berean, aurten abian jarri dugu kooperatibak eta haien langileak Borondatezko Gizarte Aurreikuspeneko Erakunde batean sartzea, kooperatibistek erretiroa hartzean dituzten errentak osatzeko. Kooperatibekin ere lan egiten dugu, iraunkortasunarekin, Garapen Iraunkorreko Helburuekin, genero-berdintasunarekin edo gazteriarekin lotutako alderdiak sustatuko dituzten sareak sortzeko. Halaber, lankidetza-sareak egiten ditugu Nafarroako eta Iparraldeko kooperatibekin, baita Europako beste eskualde batzuetakoekin ere.
Era berean, KONFEKOOPen dugun beste helburu nagusietako bat da gure enpresa-eredu kooperatiboaren onurak azaltzea, haren sorrera bultzatzeko eta kooperatiba gehiago eta hobeak izateko. Adibidez, enpresa berriak sustatzen ditugu ELKAR-LAN S. Coop bidez, kooperatibak eta enplegu kooperatiboa sustatzeko. Era berean, enpresa kooperatibo hobeak izaten laguntzen dugu, kooperatibismoko prestakuntza eta kooperatiba-balioak bultzatuz, edo enpresa-kudeaketa hobetzeko prestakuntza- eta sustapen-jarduerak antolatzen ditugu.
- Zein da emakumeen egoera eta papera euskal kooperatibetan?
Datuek erakusten dute euskal kooperatibak nahiko parekatuak direla generoaren araberako enpleguaren banaketarekin alderatuta, eta emakumeak langile guztien %46 inguru direla. Ehuneko hori pixka bat handiagoa da KONFEKOOPeko kooperatiba elkartuetan, non emakumeak baitira enpleguaren %52 eta bazkide diren pertsonen %50. Beraz, gizonek adinako garrantzia dute parte-hartze horretan, berdintasunez. Era berean, gobernu-organoetan emakumeen parte-hartzea ez da baztergarria, eta %49ra iristen da.
Ondorioz, zenbaki globaletan, emakumeen presentzia nahiko orekatua da, nahiz eta oraindik aldeak dauden sektoreen artean. KONFEKOOPen, duela zenbait urtetik, laguntza eta aholkularitza eskaintzen diegu kooperatibei berdintasunaren arloan, baita beharren diagnostikoa edo Berdintasun Plana ere, kooperatiben artean harrera ona izan duena.
- Zer garrantzi du lankidetzak kooperatibentzat?
Lankidetza funtsezkoa da kooperatibismoarentzat eta heldutasun kooperatiboaren adierazgarri. Kooperatibak elkarlanean aritzeko aukera ematen du, helburu partekatuak lortzeko eta beren jardueren eragin ekonomiko eta soziala hobetzeko, lehiakortasuna handitzeko, ezagutzak eta praktika hobeak trukatzeko eta arazo komunei aurre egiteko sinergiak sortzeko.
Lankidetza ez da mugatzen antolakundearen barruko pertsonen arteko harremanera, baizik eta bere ahalmen guztia zabaltzen du kooperatiben arteko lankidetza-harremanak ezartzen direnean, hainbat mailatan: enpresa, ordezkaritza, sektorea, maila anitzekoa, etab. Neurri handiagoan edo txikiagoan, gure kooperatibek egiten dute, eta kasu batzuetan oso garrantzitsua da, bereziki kooperatiba handietan.
Ikuspegi bertikaletik eta horizontaletik ere sailka dezakegu lankidetza. Bertikalki, balio-katean muntatutako erronka eta prozesuei erantzuten dienean. Nekazaritzako eta elikadurako kooperatibetan bigarren mailako eta hurrengo mailako kooperatibekin oso erabiliak. Adibidez: Eskaintza kontzentratzea, eraldatzea, merkaturatzea. Horizontalki, kooperatiben prozesu ez-nuklearrak hartzen dituztenean eta antzeko arazoei erantzuten dietenean. Adibidez: Finantzaketa, pertsonen kudeaketa, administrazioa, kooperatiben arteko elkartasuna, nazioartekotzea, ikerketa eta garapena, etab.
- Zure ustez, zer bilakaera izan dute euskal kooperatibek azken urteotan?
Oro har, nik bilakaera positiboaz hitz egingo nuke, bai enpresa kopuruari dagokionez, bai sortutako enpleguei dagokienez. Beste zenbait alderdik, hala nola kooperatiba-dentsitatea eta -aniztasuna, kooperatiben zati handi baten tamaina, industria-sektorearen eta lan elkartuko kooperatibismoaren garrantzia, emaitzara bideratzea, lehiakortasuna eta errentagarritasuna, nazioarteko salmentak, berrikuntza-tasa edo beste ratio batzuk.
- Nola ikusten duzu kooperatiben etorkizuna?
Baikorra naiz, zalantzarik gabe. Kooperatibek gizartearen eskaera gero eta handiagoari erantzuten diote, “bere patuaren egile izatea”. Horretarako, kooperatibetako bazkideak haien jabeak dira, haiek kudeatzea erabakitzen dute eta emaitzetan parte hartzen dute lagundu duten neurrian. Errealitate hori ez dago beste enpresa-eredu batean ere.
- Zer erronka ditu euskal kooperatiben ereduak?
Une egokian gauden arren, erronka batzuk ikusten ditut, eta horiei aurre egin beharko genieke. Bizi behar dugun uneko berezko erronkez gain, eta ekonomiaren eta euskal gizartearen edozein sektoreri aplika dakizkiokeenez gainera, hala nola trantsizio–digitala, energia-trantsizio klimatikoa eta trantsizio nazionala-soziala, berariazko erronkak ditugu gure kooperatibetan.
Lehenengoa dimentsioa da. KONFEKOOPen elkartutako 1.400 kooperatibetatik 1.100 mikroenpresak dira. Kooperatibek, beren tamaina edozein dela ere, funtsezko printzipioak dituzte, hala nola parte-hartze demokratikoa eta kideen arteko onura bilatzea, baina ukaezina da komunitatean duten eragina, berrikuntza- eta erresilientzia-gaitasuna eta abar desberdina dela. Horregatik da garrantzitsua lankidetza.
Bigarren erronka balio erantsia sortzea da. Gure kooperatiba asko balio erantsi txikia sortzen duten sektore eta jardueretan daude. Balio-katean aurrera egin behar dugu berrikuntzaren bidez eta balio erantsi handiagoko produktu eta zerbitzuak sortuz.
Eta hirugarren erronka, lanpostu kualifikatuagoak eta profesionalizatuagoak sortzeko gai izatea, kalitate hobearekin bat.
- Amaitzeko, nola ikusten duzu gizarte-ekonomiaren etorkizuna?
Ekonomia soziala enpresa egiteko eredu tradizional askoren alternatiba izan daiteke. Pertsona zentroan jartzen dugu eta enpresa, oro har, bere gizatiartzea eskatzen ari da. Euskadin, enpresa egiteko beste modu bat dagoela frogatzen ari gara, sustraitua, arduratsua, demokratikoa, gardena, aberastasunaren birbanatzailea, kaudimenduna, dibertsifikatua, sektore anitzekoa, nazioartekoa, puntako sektoreetan eta balio erantsiko sektore sortzaileetan eta kalitatezko enplegua dutenetan. Mundu osoko ikertzaileen erromesaldien leku bihurtu izanak hori bermatzen du.
Iturria: OVES/GEEB