Pablo Moratalla elkarrizketatu dugu, EHLABE Euskal Herriko lan babestuaren elkarteko koordinatzailea, desgaitasunak dituzten pertsonen gizarteratzea eta laneratzea sustatzen duena. Lan-ibilbide luzea egin du gizarte-ekimeneko enplegu zentro berezien artean, eta honako hauek kontatu dizkigu: EZBen gaurkotasuna, enplegu babestutik enplegu arruntera igarotzea, emakumeen papera eta sektoreko etorkizuneko erronkak.
Pandemiaren eta euskal gizarteari berriki eragin dioten krisien ondoren, zein dira EHLABEren eta bere erakundeen helburu nagusiak?
Pandemiaren eta krisi ekonomiko eta sozialaren unerik txarrenak igarotzea lortu ondoren, EHLABEn bildutako gizarte-ekimeneko erakundeen helburu nagusia eta funtsezkoa izan da desgaitasuna duten langile guztien lanpostuei eustea, batez ere, laguntza behar handiena duten taldeena.
Hortik aurrera, eta helburu osagarri gisa, funtsezko bi ildo lantzen ari dira: lan-aukera inklusibo eta kalitatezkoak sortzen jarraitzea, merkatu-hobi berriak eta goraka ari diren sektoreetako jarduerak bilatuz, eta, aldi berean, prestakuntzarekin zerikusia duen guztian lanean jarraitzea, egiten diren jardueren eskakizunen eta langileen gaitasunen arteko arraila murrizteko eta doitzeko.
Hitz egin al dezakezu desgaitasuna duten pertsonentzat enplegu babestutik enplegu arruntera igarotzeak duen garrantziaz? Zein dira prozesuaren ezaugarri nagusiak?
EHLABEko gizarte-ekimeneko erakundeek kudeatzen duten gizarteratzeko euskal ereduaren barruan, enplegagarritasun-zerbitzuez gain, desgaitasuna duten pertsonek aukeran dituzten lan-bideak nabarmentzen dira, besteak beste, EZBetan lan egitea edo inguruko enpresa batean lan egitea. Desgaitasuna duten langileek, beraien desio , gaitasun eta lan merkatuak eskaintzen duen aukeren arabera, bide hauetako bat aukeratu dezakete.
EHLABEko erakunde gehienek “Laguntzadun enplegua” izeneko unitateak dituzte (erabiltzen duten metodologia aipatuz), eta horien helburu nagusia inguruko enpresa batean lan egin nahi duten pertsonei laguntzea da. Unitate hauetako teknikariek hiru bide hauetan egiten dute lan:
Lehenik eta behin, desgaitasuna duten pertsonek egin ditzaketen lanen eta lan eskaintzen azterketa eta bilaketa.
Bigarrenik, aholkularitza eta hautagaien aukeraketa, enpresarekin batera.
Eta, azkenik, pertsona kontratatu ondoren, langileak lana behar bezala egin ahal izateko behar duen prestakuntza, laguntza eta jarraipena egin beharko ditu.
Datu aipagarri gisa, EHLABEko erakundeek, EAEko enpresekin lankidetzan, batez beste desgaitasuna duten 100 pertsonak baino gehiagok lana lortzea eta mantentzea lortzen dute urtero.
Zein da emakumeen papera Euskadiko gizarte-ekimeneko enplegu zentro berezietan?
Emakumeen papera gizonezkoenaren berdina da. Aniztasuna maila guztietan (generoa, sexuala, kulturala, etab.) gure erakundeetan lan egiten duten desgaitasunak dituzten (eta desgaitasunik ez duten) pertsona guztien elementu komuna da. Gure ustez, pertsona guztiek, gizon zein emakume, behar diren gaitasun eta laguntzarekin, edozein sektoretan edozein jarduera egin dezakete, eta hori da gure helburua.
Egia da gure erakundeetako langile-plantilak desorekatuta daudela gizon- eta emakume-kopuruari dagokionez; izan ere, horietako gehienek duela 20-30 urte baino gehiago ekin zioten lanari, eta hamarkada haietan oso txikia zen desgaitasuna duten emakumeen enplegagarritasuna.
Hala ere, hainbat plan, ekintza eta neurri positibo abian jarrita, gero eta emakume gehiagok lan egiten dute gure erakundeetan (batez ere, adimen-desgaitasuna eta buru-eritasuna duten emakumeak), eta, gero eta gehiago, orain arte gizonezkoak ziren jardueretan/sektoreetan.
Desgaitasuna duten emakumeek diskriminazio bikoitza jasaten dutela uste duzu?
Bai, desgaitasuna duten emakumeek diskriminazio bikoitza jasaten dute, emakume izateagatik eta desgaitasuna izateagatik. Egia da ezin dugula ziur jakin bakoitzaren eragina, bien baturak kolektibo hori desabantaila-egoeran uzten du enplegagarritasun-prozesuei dagokienez.
Gaur egun ere, enplegu gehienek ez dituzte kontuan hartzen gizartean dauden bateragarritasun-beharrak (txandak, joan-etorriak, etab.). Errealitate horrek desgaitasuna duten edo ez duten emakumeak zaintzetan aritzera bultzatzen dituzten dinamikak iraunarazten ditu.
Desgaitasuna duten emakumeen kasuan, joera hori are handiagoa da, askotan lan-merkatuan sartzeko “ezgaitzat” hartzen direlako, eta, hala, askotan, emakumeek aukeratu ez dituzten zainketa-funtzioetara baztertzeko.
Hori dela eta, gure erakundeok ahaleginak egiten ditugu prestakuntzako ekintza guztiak eta eskaintzen ditugun jarduera eta lanpostu guztiak erabat integratzaileak izan daitezen eta beren hasierako planifikaziotik eta diseinutik egoki daitezen.
Hala ere, beharrezkoa da sortzen ditugun zerbitzu, prestakuntza, jarduera eta enpleguetarako lanean jarraitzea, desgaitasuna duen edozein pertsonarentzat guztiz egokituak, integratzaileak eta eskuragarriak izan daitezen, edozein dela ere haien generoa, desgaitasuna eta abar.
Zure ustez, zer bilakaera izan dute EAEko enplegu zentro bereziek azken urteotan?
Azken urteotan osasun-, gizarte- eta ekonomia-krisiak izan diren arren, enplegu zentroen bilakaera oso positibotzat jo daiteke. EAEko gizarte ekonomiako erakunde garrantzitsu gisa bistaratzea lortu dugu, eta, horretarako, enplegua eta lan-aukerak sortzeaz gain, gai izan gara inguruko enpresekin, administrazio publikoekin, desgaitasunen bat duten pertsonen erakundeekin, gizarte-zerbitzuekin, buru-osasuneko zentroekin, familiekin… lankidetzan, gizarte- eta lan-ibilbide osoak kudeatzeko, eta desgaitasunen bat duten baina gaitasun asko dituzten pertsonentzako gizarteratze- eta lan-tresna bihurtzeko.
Horrela, pertsona gure lanaren erdigunean jarrita, aukera gehiago sortu eta orientazio espezializatuko, prestakuntzako (lana, duala, oinarrizko LH, etab.) zerbitzu-sorta zabala eskaini duten jarduera jasangarriak eta errentagarriak kudeatzea lortu dugu.
Azken finean, gizarte ekimeneko EZBek eredu irekia, inklusiboa eta irisgarria garatzea lortu dute. Gainera, gizarte ekonomiaren printzipioekin eta balioekin bat etorriz, EAEko familiarik garrantzitsuenetako bat bihurtu gaituzte.
Nola ikusten duzu enplegu zentro berezien etorkizuna?
Gaur egun, ekoizpen-inguruneak gero eta indartsuagoak eta aldakorragoak dira, eta, askotan, ez dira oso aurreikusteko modukoak, horrek gure erakundetan sortzen dituen ziurgabetasunarekin eta zailtasunekin.
Hala eta guztiz ere, uste dugu enplegua sortzeari dagokionez Estatuan eta Europan erreferente izatera eraman gaituzten printzipioak, balioak (tokikoa garatzea, pertsona kapitalaren gainean jartzea, desgaitasuna duten pertsonen lehentasuna) eta lan-praktika berritzaileak oinarri sendoa direla kolektiboarentzat enplegu-aukerak sortzen jarraitzeko.
Hala ere, lanean jarraitu behar dugu gure interes-talde guztiekin, gizarteratzeko euskal eredua hobetzen jarraitzeko, eta desgaitasuna duten pertsonek aukera gehiago eta hobeak izan ditzaten enplegu duina eta kalitatezkoa lortzeko, sektore lehiakorra izaten jarraitzen dugun bitartean. Errezeta honekin, ziur gaude ondo kokatuta egongo garela iristen diren erronka eta trantsizioen aurrean.
Zer erronka ditu ESS sektoreak etorkizunari begira?
Zehazki, sektorearen berariazko erronka batzuk nabarmendu ditzakegu:
- Euskal Eredua kokatzen eta hari balioa ematen jarraitzea, eta, aldi berean, eredua bera hobetzen lagunduko duten prozesu berritzaile sozialak aplikatzen jarraitzea.
- Desgaitasunak dituzten pertsonen laneratzea indartzen jarraitzea, enplegu zentro berezietako enpleguari eutsiz, eta automatizazioak, 4.0 industriak, robotikak eta aurrerapen teknologikoek izango duten eraginari aurrea hartuz. Gainera, sakonago aztertu behar dira hiru trantsizio iraunkorren testuinguruan (berdea, digitala, soziala) iristen diren lan-aukera berriak.
- EAEko enpresekin lanean jarraitzea inguruko enpresetan desgaitasuna duten pertsonak sartzeko prozesuetan, eta enpleguaren metodologia eta laguntza sendotzea, hori lortzeko funtsezko tresna den aldetik. Erronka horretan sartzen dugu, halaber, laguntza behar handiagoa duten pertsonen enplegu publikoa.
- Merkatu publiko erreserbatuak hobetzea eta betetzea bermatzea.
- Balio erantsia eta gizarte-berrikuntza ezagutzea, zahartze aktiborako soluzioei aurrea hartuz.
- Eta, azkenik, nahiz eta ez horregatik garrantzi gutxiagokoa izan, emakumeen arteko berdintasunean aurrera egitea, lehen esan dugun bezala, desgaitasunagatik eta emakume izateagatik diskriminazio bikoitza jasaten baitute, hartzen diren erabaki guztietan genero-ikuspegia kontuan hartuta; eta, aldi berean, sentsibilizazioari, ikuspenari eta ahalduntzeari garrantzia emanez.
Iturria: OVES/GEEB