Iratiko Hiri Hondakin Solidoen Mankomunitateak (HHS), Nafarroako Foru Komunitatean, 5.500 biztanle baino gutxiagoko landa-eremu batean tokiko moneta bat diseinatu eta ezartzen ari da, irati izenekoa, hondakin-frakzio desberdien, batez ere materia organikoa eta ontziak ez diren plastikoak, eraginkortasunez berreskuratzea sustatzeko, tokiko ekonomian birzirkulatzen gera daitezen. Erakundeak moneta soziala euroarekiko babesten du; beraz, Irati bat euro baten baliokide da, eta alderantziz.
2019an, diru horrekin hasi dira ontzirik gabeko plastikoak —hondakinen edukiontzian utzi ohi direnak— bikain bereizten eta Garbigunera eramaten dituzten bizilagunei hobariak ematen. Iratiko HHSen Mankomunitateak 0,5 irati erosten ditu ondo bereizitako plastiko-kiloko.
Erosketa horren edo jatorrian bereizketa onaren hobariaren helburua da kalitatezko baldintzarik onenetan birziklatzea, eta lankidetzan aritu nahi duten herritarrak eta ekosistema eraginkorragoak, baita komertzialki ere, esploratzea. Plastikoa Arnedoko (Errioxa) Solteco fabrikarekin akordio baten bidez konpost-ontziak eta hiri-altzariak egiteko erabiltzen da.
2019an jaurti zutenetik, 1.500 irati jarri dira zirkulazioan, herritarrek bereizi eta entregatu dituzten hiru tona plastikori dagozkienak.
Irati moneta onartzen duten haraneko 30 saltokik baino gehiagok (% 90, merkataritzaren babesa gehiengoa da), erosketak osorik edo partzialki ordaintzeko eta bezeroei aldaketen itzulera gisa eskaintzeko aukera ematen dute. Dendek argi dute txanpon hori birzirkulatuko dutela, babesten duten euroak lurraldetik hiriko azalera eta kate handietara ihes egin ez dezaten.
Mabel Cañadak, Mankomunitate presidenteak, dio udaberrian “EkhiLur” diru elektronikoaren kooperatiban sartzea espero dutela. Hondakinak bereizten dituzten pertsonek irati billeteak izango dituzte eskura, baina diru elektronikoko kontu bat izateko aukera ere izango dute. Ipar Euskal Herriko “euskal monetaren” antzeko proiektua da, ia 1.000 denda ditu eta urtean hiru milioi euro baino gehiago mugitzen ditu.
Iturria: Reas Euskadi, El Pais